Portugal, tussen Fado en Logica

Obidos

Er zijn diverse manieren om een land dat men bezoekt, te analyseren. 21 dagen zijn te kort om te kunnen spreken in termen van de Portugezen zijn zus of zo. Temeer daar ik mij zelf steeds wens te distantiëren als men het heeft over de Belgen of de Vlaamse cultuur.

Zuiver antropomorfisch valt de kleine gestalte op van deze Zuid-Europese variant. Portugezen zijn doorgaans geblokt, en zitten (té?) goed in het vet.
Men kan à la Nietzsche grote lijnen trekken op cultureel (en historisch) vlak om zo verschillen te duiden tussen Portugezen en bv. noordelijke Europeanen. Zo hebben zij een eigen manier om de dingen aan te pakken. Duitsers zouden er de muren van op lopen; grondigheid is soms ver te zoeken in hun handelen. Hun tempo en hun logica maken hen on-europees. Vandaar dat ze in de Latijnse cultuur nogal denigrerend omschreven worden als des noirs blancs. In Portugal (en meer bepaald onder Porto) houdt m.a.w. Europa op.
Is het omdat ze niet langer de wereldeconomie aanzwengelen, wat ze effectief ooit mee gedaan hebben toen karvelen en geen olietankers de oceanen bevoeren, dat ze zich gaan terugtrekken zijn in hun fado-gemoed, een mengeling van opbeurend geweeklaag…?

Je kunt een volk ook antropologisch benaderen en dan moet je je bv. afvragen hoe ze omgaan met overspel. Als je weet dat het Portugese woord voor man macho is, dan besef je dat de horens dragen nooit in dank afgenomen zal worden. En de socialistische Anjerrevolutie begin jaren 70 van de 20ste eeuw heeft het traditionele geloof in christelijke waarden niet echt onderuit gehaald. Alleen is het me niet duidelijk of het huwelijk in Portugal noodzakelijk is om de socio-economische realiteit in stand te houden. In noordelijk Europa is overspel toegelaten wanneer het achter de schermen gebeurt. Eens het openlijk geuit wordt, en de minnaars mekaar publiekelijk contacteren, brengt het de economie in gevaar, want echtscheidingen leiden tot het instorten van samengebrachte kapitalen en eigendommen.
Je kunt je in een ander land (ach, die staatsgrenzen toch) aan jezelf spiegelen en vaststellen welke connotaties in je gedachtestroom opkomen wanneer je bv. een gebouw, een conversatie of een maaltijd ondergaat. Het is de meest subjectieve manier van analyseren want je refereert steeds naar je eigen culturele bagage. Zoals: Portugezen hebben een eigen ietwat slordige, naïeve en onbrekende manier van aanpakken. Ze sloffen door het leven en schieten zelden uit hun sloffen. Ze hebben van marketing geen kaas gegeten. Keep it that way, denk ik dan. En ik vraag me af of de autostrades die het noorden met het toeristische Algarve, en Lissabon met het oostelijke binnenland verbinden, en betaald werden met EU-geld, wel nodig waren…

Gelukkig hebben de toeristen de afslag naar de westkust nog niet gevonden. 98% van degenen die de oceaan trotseerden, waren Portugezen. Alleen in het uiterste zuiden waar de kust een mediterraan karakter krijgt, liggen de Noord-Europese zonnekloppers.
Misschien zal Portugal blijven steken. Misschien willen de Portugezen die onder Porto leven (want net als Italië kan je Portugal op het vlak van esprit économique in twee delen) helemaal niet vereuropeaniseren en dus versnellen. Hun politici pakken in de meeste badplaatsen weliswaar uit met 20m⊃2;; borden waarop ze pronken dat ze de investeerders en voornamelijk bouwheren tot daar hebben laten komen, het geeft het geheel enkel nog een groter anachronisme. Naast de oude, soms nog redelijk authentieke kronkelende straatjes in de vissersdorpen, een mengeling van laat-middeleeuwse, Arabische en renaissancestijl, worden aan de waterrand witte kastelen geplant die vele appartementen bevatten voor (voorlopig nog Portugese) toeristen. Geen schoendozen zoals aan de Belgische kust, maar architecturale doordachte bouwsels, die desondanks vloeken met de authentieke wijken.

Misschien moet Zuid-Portugal een authentiek pretpark blijven zonder Lidl’s en Ikea’s en mét onlogische handelingen. Geen inhaaloperaties, geen accommodatie voor Noord-Europeanen, maar verzande wegen en toeristen die op kamers in kleine visserswoningen zitten.
Portugal als een culturele Club Med. Als de EU nu zou investeren in Portugezen die als culturele gids ingehuurd kunnen worden en je in de huizen, wijken en gezinnen brengen, je hun verhaal doen van wat hen vandaag beroert, dan zouden 21 dagen volstaan om je méér dan ondergedompeld te voelen in deze uithoek van Europa (of is het de voorpost van Noord-Afrika?).

Bekijk enkele foto's