De pretparkcultuur van de VRT

DE PRETPARKCULTUUR VAN DE VRT-INFORMATIEDIENST

Laten we ons het volgende inbeelden: een rechter dient een geschil te beslechten en laat één partij aan het woord, waarna hij meedeelt aan de andere partij: ik ga mijn oordeel vellen, want als ik u ook nog moet aanhoren, dan wordt het allemaal te ingewikkeld.
Ongeveer zo dient men zich de toestand in te beelden van de Vlaming die zich door journalisten als Dirk Tieleman en Alain Coninx laat informeren. Laconiek vertelden deze heren (in Humo 34/3128) dat zowel in Ter Zake als in Koppen niet langer alle facetten van een probleem belicht kunnen worden, want "anders krijg je moeilijke televisie". En wat verder blijkt dit principe reeds schering en inslag te zijn "ook toen hebben we niet de hele problematiek … uit de doeken gedaan."
Dit wil dus zeggen dat mijn generatie (ik ben 40) en de generaties ervoor wel geweldig intelligente burgers moeten zijn geweest, want wij kregen constant reportages te bekijken die "te moeilijk waren". Natuurlijk is er geen enkele reden om aan te nemen dat de jongere generaties minder verstandig zouden zijn. Dit is dus, mijne heren informanten, GEEN argument voor uw werkwijze.
Wat deze journalisten niet (willen) begrijpen is dat zij zelf de oorzaak zijn van dit gegeven. Want wat is er gebeurd? Paul Jambers (komende uit de stal van de Reyerslaan) begreep dat infotainment weliswaar geen inhoudelijke meerwaarde biedt, maar een gevoel geeft aan de kijker van: kijk eens hoe spontaan de reportage in mekaar steekt, en ik ben als kijker mee getuige (ik sta a.h.w. mee in de leefkamer of op de plaats waar het gebeuren zich afspeelt), waardoor de informatie makkelijker opgezogen wordt. Infotainment hanteert met andere woorden dezelfde kneepjes als docu-drama: de problematiek wordt vanuit een subjectieve invalshoek aangesneden. Echter, van een privé-zender (die programma's laat aanmaken om de zendtijd tussen de reclameblokken op te vullen) hoeft men niet te verwachten dat deze een volledig beeld geeft. Wat men dus van het (terechte) succes van Jambers kan overnemen, is de manier waarop men informatie aanreikt, zonder echter te verzaken aan de volledigheid. Indien men persoon A zijn verhaal laat doen, dan dient men ook een ander persoon of een objectieve derde (eventueel via andere verteltechnieken) de andere zijde van de medaille te laten belichten.
Maar wat blijkt: op de VRT luidt het: weg met de objectieve nieuwsgaring (garing wil overigens zeggen: verzamelen!, iets waar men dus nog amper aan toe komt) en in de plaats komen reportages die snel snel in mekaar worden gestoken en waar geen achtergrondduiding noodzakelijk is.
"Koppen" en "Ter Zake" zenden per onderwerp zo'n 70% beeldmateriaal uit, waar geen inhoudelijke meerwaarde in zit. Als men uit een doorsnee reportage van Koppen (duurtijd 10 minuten) de emotionele impressies inkort, kan ze samengevat worden in 3 minuten. Laat ons daar 5 minuten van maken… dan nog hebben we 5 minuten over om wél de hele problematiek uit de doeken te doen.
Het is, mijne heren van de VRT, ronduit cynisch omwille van de spektakelwaarde en de (vermeende) gemakzucht van de kijker een reportage te tonen waarin slechts één klokje te horen valt, en dan laconiek te zeggen in een interview dat er wel een vervolg komt (dat misschien niet door dezelfde kijkers bekeken wordt!), of misschien (”meestal”) er ook niet zal komen. Onze rechter heeft eenzijdig zijn mening gevormd en weet niet of hij ooit de andere stem zal laten spreken.
Dit is intellectuele lafheid, vanwege deze heren: zij zijn immers in staat beter te doen maar zij buigen. Niet eens voor hun superieuren (want zijn die er wel? Al eens opgemerkt hoe VRT mensen de ene keer zeggen: de VRT is een anarchistisch nest zonder leiders en visie; en de andere keer hun paraplu opsteken en hun tekortkomingen op de (visie van) hun superieuren steken); nee, zij aanvaarden dat dit de nieuwe normen zijn, opgelegd door zenders die volledig andere doelstellingen hebben. Indien leerkrachten of universiteitsdocenten op dezelfde wijze de Vlaamse geschiedenis (om maar eens een controversieel onderwerp te nemen) zouden belichten… er zou van tolerantie en objectiviteit in Vlaanderen weinig overblijven.
Er blijft gelukkig nog één hoopvolle ontwikkeling over: televisie heeft weldra afgedaan als informatiebrengend medium (want wie wil er nu nog nieuwsuitzendingen bekijken waarin 6 minuten lang aandacht wordt geschonken aan 2 botsende treinen…); wie zich informeren wil kan beter terecht bij het Internet of zal zelf (dankzij de computertechnologie) bepalen welke onderwerpen hij uit het nieuws wil bekijken.
De burger die de kloof met de politiek gedicht wil zien, zal zich moeten inspannen en zal -wie hij nog stemrecht hebben- verplicht worden zich te informeren. De politiek moet ervoor zorgen dat er journalistiek bedreven wordt die die informatie levert. Het ziet er dus naar uit dat burgers die zich maatschappelijk engageren en politici die een visie hebben, werk zullen moeten maken van een mediabeleid dat onttrokken is aan de spektakelmaatschappij. Momenteel zijn de journalisten van de Vlaamse tv-zenders bezig een nieuwe kloof te maken, die veel gevaarlijker is dan deze tussen burger en politiek: de nieuwe kloof is deze tussen zij die maar halve waarheden mogen te weten komen, en de specialisten (op welk vlak dan ook) die zich niet meer hoeven te verantwoorden voor hun tekortkomingen, omdat er geen burgers meer zijn die kritisch kunnen denken.
Vlaanderen zal zich moeten haasten om de tijd die vrijkomt door zich collectief te onthaasten, te gebruiken om zich intellectueel opnieuw vol te zuigen, wil het niet een samenleving op het niveau van een pretpark worden.

Willy Coomans, Altitude 367